ساختار کلی فرش ماشینی

فرش منسوجی سه بعدی، ضخیم و سنگین وزن است که از دو جزء اصلی تشکیل می‌شود: لایه زمینه (برزنت) و لایه سطحی (لایه «خاب» یا پرز) 

لایه سطحی فرش ماشینی

«لایه سطحی فرش» یا «لایه خاب» از تعداد بسیار زیادی «نخ خاب» که به صورت موازی با یکدیگر (عمود بر لایه زمینه) قرارگرفته‌اند، تشکیل شده است. در ایران، به تقلید از فرش دستباف، به هریک از نخ‌های خاب یک «گره» نیز می‌گویند. بسته به ارتفاع نخ‌های خاب یا ضخامت فرش، 70 تا 85 درصد از وزن یک فرش به خاب آن اختصاص دارد. این لایه، نه تنها تعیین‌کننده نقش، رنگ و طرح فرش است، بلکه نشان‌دهنده خواص فیزیکی و مکانیکی اصلی فرش مانند راحتی هنگام نشستن و راه رفتن روی فرش، دوام ضخامت فرش در طول زمان، بازگشت‌پذیری خاب، مقاومت در مقابل نور خورشید، میزان عایق حرارتی فرش و... می‌باشد. به عبارت دیگر، لایه خاب فرش نقش اساسی در ویژگی‌های هنری، فنی، عملکردی و حتی تجاری فرش ایفا می‌کند .

ساختار لایه زمینه فرش ماشینی

«لایه زمینه» پارچه‌ای ضخیم با ساختار تاری- پودی است که از درهم رفتن نخ‌های تار (چله) و پود به وجود می‌آید. ظاهر این لایه بسیار شبیه پارچه‌های ضخیم برزنتی است و به همین دلیل در بسیاری از کارخانجات فرش ماشینی به آن «برزنت فرش» گفته می‌شود. این لایه از فرش نقش بستری برای نگه‌داشتن نخ‌های لایه خاب را به عهده دارد و هر فرش به واسطه این لایه با زمین (کف) تماس دارد. لازم به ذکر است که برای جلوگیری از بیرون آمدن نخ‌های خاب (گره‌ها) و استحکام‌بخشی اتصال بین لایه زمینه و لایه خاب، به برزنت پشت فرش ماشینی، آهار (نوعی چسب) می‌زنند.

مشخصات برزنت فرش، نقشی اساسی درتعیین برخی ویژگی‌های نهایی آن فرش دارد. مهم‌ترین مشخصه برزنت فرش، تراکم آن است. با توجه به ساختار سه بعدی فرش و نحوه درهم رفتگی اجزای برزنت فرش که در ادامه به آن پرداخته می‌شود، می‌توان به نقش تراکم برزنت در تراکم فرش پی برد. بر این اساس، برای داشتن فرش‌های با تراکم بالا نیاز به برزنت با تراکم بالاست. استحکام فرش در جهت طول و عرض ویژگی دیگری از فرش است که کاملاً متأثر از لایه زمینه (برزنت) فرش می‌باشد.  وزن لایه زمینه در مقایسه با نخ‌های خاب بسیار کمتر بوده و در حدود 15 تا 30 درصد وزن نهایی یک فرش را تشکیل می‌دهد. ضخامت لایه زمینه در فرش‌های مختلف با یکدیگر تفاوت دارد و از حدود 8/0 میلی‌متر در فرش‌های با تراکم پایین تا 5/2 میلی‌متر در فرش‌های با تراکم بالا متغیر است. بر همین اساس، لایه زمینه حدود 10 تا 20 درصد از ضخامت کل فرش را تشکیل می‌دهد. لایه زمینه، خود از اجزای مختلفی تشکیل شده است که در ادامه در مورد هر یک توضیحاتی بیان می‌شود.

منبع:کلینیک فرش دکتر دیاری